27 Mart 2024 Çarşamba

GEROLAMO CARDANO (hekim)

İTALYAN  hekim, matematikçi ve filozof, 1501 yılında Pavia'da doğdu. Pavia üniversitesine devam etti. Sonra Padova'da, edebiyat lisans üstü aşamasını ve tıp doktoru unvanını kazandı. 

Milano'da matematik okuttu. Tıp nazariyelerini özellikle astroloji incelemeleri üstüne kurdu. Milano, Pavia ve Bologna'da tıp okuttu. Büyük ün kazandı. 1570' de Roma'ya gitti, "hekimler kurulu"na girdi, papa ona maaş bağladı.

"Avunma Üstüne",  "Tabiat Üstüne",  "Bir Üstüne",  "Nesnelerin Gizli Yönleri Üstüne",  "Nesnelerin Türlülüğü Üstüne" gibi eserlerde açıkladığı felsefesi; Aristoteles, İbni Rüşd ve Plotinos'un sistemlerine yaklaşır. 

Onlardan aldığı büyük tabiatçılık görüşü, dünyayı ve dünyadaki her nesneyi canlı ve ruhlu varlıklar sayar, ama ruhun ölümsüzlüğünü tanımaz. Bu yönüyle en çok İbni Rüşd'e yaklaşır. Leibniz, onun için şöyle der :  "Bütün kusurlarına rağmen gerçekten büyük adamdı, kusurları da olmasa eşsiz bir kişi olurdu".

25 Mart 2024 Pazartesi

JÉRÔME CARCOPİNO (tarihçi)

FRANSIZ  tarihçi, 1881 yılında Verneuil-sur-Avre'da doğdu. Mareşal Pétain kabinesinde Millî Eğitim ve Gençlik bakanı oldu (1940-41). Bağımsızlıktan sonra, bu görevi yüzünden takibata uğradı. 

Direniş hareketine fevkalâde hizmetleri olduğu anlaşılınca kovuşturmazlık kararı alındı (1945). İtibarını tekrar kazandı. Sorbonne üniversitesine fahrî profesör seçildi. 

Çalışmalarını Roma cumhuriyetinin son yüzyılına yöneltti :  "Sulla veya Elden Kaçan Monarşi (1931)", "Sezar (1936)", "Roma Emperyalizmi Üstüne Görüşler (1934)", "Roma'da Günlük Hayat (1939)".

2. Dünya savaşından sonra yayınladığı "Cicero'nun Mektuplarının Sırları (1948)" nda, ünlü hatibi; sonradan görme, yiyici ve sefih bir kimse olarak gösterir. Jérôme Carcopino, 1970' de Paris'de vefat etti.

21 Mart 2024 Perşembe

FRANCİS CARCO (yazar)

FRANSIZ  yazar (François Carcopino-Tusoli), 1886 yılında Nouméa'da doğdu. "Bohem Hayatı ve Kalbim (1912)" adlı şiir kitapçıklarını yayınladıktan sonra, "Jésus la Caille (1914)" adlı ilk romanını yazdı. 

Bundan sonra yayınladığı romanlarda; ayak takımından kişilerin, apaşların, yosmaların, hapishane kaçkınlarının, bohemlerin hayatını anlattı :  "Suçsuzlar (1917)", "Ekip (1919)", "Tedirgin Adam (1922)", "Sapıklık (1925)", "Sokak (1930)", "Sisler (1936)".

Aynı zamanda romanlaşmış biyografiler de yazdı "François Villon'un Romanı (1926)".

En başarılı eserlerinin özlemli bir şiire bürünen, çok sayıda hatıra kitapları olduğu söylenebilir "Montmartre'dan Quartier Latin'e (1927)", "Alçak Sesle (1938)", "Sanatçının Bohem Hayatı (1940)", "Paris Özlemi (1941)", "Ressamların Dostu (1944)".   Francis Carco, 1958' de Paris'de vefat etti.

19 Mart 2024 Salı

İON LUCA CARAGİALE (yazar)

R
OMANYALI  oyun yazarı, 1852 yılında Haimanale'de doğdu. Tiyatro oyuncusu bir aileden gelir. Gazetecilik, suflörlük, milli eğitim müfettişliği, tekel memurluğu, öğretmenlik yaptı ve nihayet Bükreş Millî tiyatrosunun müdürü oldu. 

Bir miras sayesinde mâlî durumu düzelince, birkaç kez Berlin'e giderek uzun süre kaldı. 1878' de "Fırtınalı Bir Gece" adındaki ilk oyununu "Gençlik" edebî topluluğunda okudu. Bu töre komedisinin konusu Bükreş'in dış mahallelerinde geçer.

1880' de "Edebî Sohbetler" adındaki edebiyat dergisinde "Bay Leonidas Gericiliğin Karşısında" adlı tek perdelik bir fars yayınladı. Bu oyunda, devrim hâyâli kurarak karısına ateşli sözler söylerken, sokaktan geçen sarhoşların gürültüsünden korkuya kapılan kendi halinde bir adamı gülünçleştirir.

18 Mart 2024 Pazartesi

ALFRED CAPUS (gazeteci)

FRANSIZ  gazeteci ve oyun yazarı, 1857 yılında Aix'de doğdu. Birkaç roman yayınladıktan sonra, 1901' de yazarına 10 yıl süreyle başarı sağlayan bir dizi eserin ilki olan "Damar" adlı oyunuyla büyük ün yaptı.

Bu dizinin diğer oyunları şunlardır :  "İki Okul (1902)", "Şato Sahibi Kadın (1902)", "Rakip (1903)", "Gençliğimiz (1904)", "Bay Piégeois (1905)", "İki Adam (1908)", "Yaralı Kuş (1908)", "Maceracı (1907)", "Héléne Ardouin (1913)".

Komedilerinde; hareketli bir dünyayı, hayâsız entrikacıları ve sonradan görmeleri ele aldı. Felsefesi çoğu kez "güleryüzlü bir iyimserlik" diye tanınmakla beraber aslında, insanlığa hoşgörüyle bakan, hâyâl kırıklığına uğramış bir kişi görüşüdür. 

1914' de "Figaro" gazetesinin siyaset yazarı oldu. Son yıllarda kendini tamamen gazeteciliğe veren Alfred  Capus, 1922' de Neuilly'de vefat etti.

15 Mart 2024 Cuma

LOUİS CAPAZZA (havacı)

FRANSIZ  havacı ve mucit, 1862 yılında Bastia'da doğdu. 16 Kasım 1886 günü Marsilya'dan bir balonla hareket ederek Korsika'ya vardı. 

Çeşitli buluşlarının arasında balon paraşütünü saymak gerekir. Bu paraşüt, balonun üst ucundan sepetine kadar inen ve balon zarfının yırtılması veya delinmesi halinde açılan bir bezdi. 

Güdümlü balonlarla da ilgilendi. "Clément-Bayard", "Lebaudy" ve 20 Ekim 1910 günü Manş denizini ilk olarak aştığı "Morning-Post" adlarındaki güdümlü balonları kullandı. Louis Capazza, 1928' de Paris'de vefat etti. 

9 Mart 2024 Cumartesi

DİMİTRİ KANTEMİROĞLU (tarihçi, bestekâr)

BOĞDAN  prensi, tarihçi, bilgin ve Türk musıkîsi bestekârı. 1673 yılında Yaş'da (Romanya) doğdu. Çocukluğunda İstanbul'a gönderildi. Enderun'da mükemmel Doğu kültürü edinirken, Rum öğretmenlerden de Batı kültürünü öğrendi. 

Türkçe, Arapça, Farsça, Latince, Yunanca, Fransızca, Almanca, İtalyanca, Macarca, Rusça biliyordu. 2. Ahmed'in (1691-95) teveccühünü kazandı. 1710' da Boğdan voyvodalığına atandı. 

1711 Türk-Rus savaşında, bağımsızlık isteğiyle Türkiye'ye karşı, Çar Petro ile birleşti. Bunun üzerine Babıâli kendisini azletmekle kalmadı, artık Eflak ve Boğdan prensliğine Rumen asıllı voyvodalar atamaktan vazgeçerek, "Fenerli" denilen İstanbullu Rumlardan prens seçmeye başladı.

Şavaşı Rusya kaybedince, Kantemiroğlu Rus tabiiyetine girdi. En önemli eseri, birçok Batı dillerine çevrilip zamanında basılmış latince Osmanlı tarihidir :  "Osmanlı İmparatorluğunun Yükseliş ve Çöküş Tarihi (1716)".

7 Mart 2024 Perşembe

CHARLES DU CANGE (tarihçi)

FRANSIZ  bilgin ve tarihçi, 1610 yılında Amiens'de doğdu. Bizans tarihi uzmanı idi. Bizans tarihiyle Doğu Latinleri üzerine bilimsel yöntemle çalışan ilk bilgin. 

Bu alanda, bugün de güvenilir kaynak sayılan şu eserleri yazdı   "Fransız İmparatorları Çağında İstanbul Tarihi (1657)",  "Latince Küçük Tıp Sözlüğü (1678)",  "Grekçe Küçük Tıp Sözlüğü (1688)",  

Doğu Akdeniz tarihini incelemek için çok değerli sayılan birçok elyazması vardır. Bunlardan istifade eden Rey, 1869' da "Denizaşırı Aileler" adlı eserini yazdı. 

Cange, tarihçilerin değerli kaynak saydığı şu kitapları da yayınladı :   "Saint Louis Tarihi (1668)",  "Bizans Tarihi (1680)", "Zonaras (1686)".  Charles du Cange, 1688' de Paris'de vefat etti.

3 Mart 2024 Pazar

AUGUSTİN PYRAME DE CANDOLLE (botanikçi)

İSVİÇRELİ  botanikçi, 1778 yılında Cenevre'de doğdu. 16. yy.' da Cenevre'ye yerleşen Güney Fransa'lı soylu bir protestan ailedendir. Cenevre'nin Fransa'ya bağlanmasından sonra Paris'e gitti. 

1804' de "Bitkilerin Tıbbî Özellikleri" adlı ünlü teziyle tıp doktoru oldu. Bitkiler üzerindeki bilgisi; Desfontaines, Cuvier ve Lamarck ile dostluk kurmasına yol açtı. Lamarck, "Fransa Florası" adlı eserinin 3. baskısını hazırlama işini ona verdi. Kitap baştan aşağı yenilendi.

Montpellier üniversitesine botanik profesörü olduktan sonra (1808), Jusseieu'nün ortaya attığı, "organik bileşimlerdeki plan birliği" denilen tabiî metodun bilim dünyasınca kabul edilmesini sağladı (1813).

Kendisince eserlerinin en mühimi olan "Botaniğin Temel Teorisi"ni yayınladı. "Tarım ve Botanik ile İlgili Gezilerim Üstüne Raporlar (1813)"ı yazdı.  Fransa'nın bitki örtüsünü inceledi ve tarım bölgelerinin tam bir coğrafyasını çıkardı.

1 Mart 2024 Cuma

ALBERT CAMUS (yazar)

FRANSIZ  yazar, 1913 yılında Cezayir, Mondovi'de doğdu. Bir tarım işçisinin oğluydu. Cezayir üniversitesinde başladığı "felsefe" öğrenimini sağlık sebebiyle yarım bıraktı. 

1934-38 yıllarında amatör bir tiyatro topluluğu kurdu. Daha sonra "gazeteciliğe" ilgi duydu. 1938' de Paris'e gitti. 2. Dünya savaşı sırasında "Combat" direniş grubunda etkin rol oynadı. 

1945' de savaş bitince "Combat" gazetesi yazı işlerinin başına geçti ve başmakaleler yazdı. 1947' de gazeteciliği de bırakarak kendini edebiyata verdi. İlk eserleri, 1939' dan önce yayınlandı

"Tersi ve Yüzü (1937)", "Düğünler (1938)".  Asıl edebiyat hayatına girişi 1942' de "Yabancı" adlı roman ve "Sisyphe Efsanesi" adlı felsefe denemesiyle başlar. Bu eserlerinde, insan hayatının saçmalığı üzerinde durur. Ona göre insan, ölümlü bir yaratık olarak aklının hiçbir yardımı olmadan akıl dışı bir dünyada yaşamaktadır.

27 Şubat 2024 Salı

WİLLİAM WALLACE CAMPBELL (astronom)

AMERİKALI  astronom, 1862 yılında Ohio, Hancock County'de doğdu. Lick rasathanesi ile (1901) Kaliforniya üniversitesinin başına geçti. 

Yıldızların hızını belirlemede "Doppler-Fizeau" prensibini fotoğrafla ilk tatbik eden astronom oldu. Güneşin çekim alanına giren ışığın yön sapmasını ölçerek, Einstein teorisini doğrulayan çalışmalara katıldı. 

W. W. Campbell, 1938' de Kaliforniya, Mount Hamilton'da vefat etti. 

23 Şubat 2024 Cuma

TOMMASO CAMPANELLA (yazar)

İTALYAN  düşünür ve yazar, 1568 yılında Calabria, Stilo'da doğdu. Küçük yaşta parlak zekâsıyla göze çarptı. 14  yaşında Dominiken tarikatına girdi. 

Skolastik Aristoculuğa karşı olduğu için şüpheleri üzerine çekti. Telesio'yu savunmak için yazdığı kitap yüzünden dinden sapmakla suçlanarak yargılandı. 

Deneysel metodu savundu. Roma'ya, sonra Floransa ve Padova'ya kaçtı. Engizisyonca, eserlerinin müsveddelerine el konuldu. Yeni bir yargılanmadan sonra affedilince, bunları tekrar ele geçirdi. 

1598' de Calabria'da bir manastıra çekildi. Burada, başkaldırma ve bağımsızlık üzerine vaazlar verdi. Derebeylik topraklarının bölüşülmesini öğütledi. Kendisi hapse atıldı, öğrencileri ise tutuklandı. "Ruh hastası" taklidi yaparak canını kurtardı. 27  yıl İspanya zindanlarında yattı.

21 Şubat 2024 Çarşamba

LUİS DE CAMÕES (şâir)

P
ORTEKİZLİ  şâir, 1524 (?) yılında Lizbon'da doğdu. Coimbra'da parlak bir öğrenimden ve 3. Joao'nun sarayında yine parlak bir başlangıçtan sonra Natercia'ya (bu kadın, Catarina de Ataide ya da kralın kızı Da Maria olabilir) karşı beslediği aşk yüzünden Ribatejo'ya sürüldü. 

1547' de asker olarak Fas'a gitti. Burada bir çarpışmada, Septe önünde sağ gözünü kaybetti. Lizbon'a döndükten sonraki yaşamı ve bir bayram günü çıkardığı büyük bir vaka yüzünden 1 sene hapse mahkûm oldu. 

1553' de Hindistan'a gitmeye karar verdi. 16 yıl boyunca; Molukka adalarından Kızıldeniz'e, Goa'ya (Hint), hattâ Macao'ya (Çin) kadar (1558) maceralarla dolu, çetin bir hayat sürdü. 

Yoksullukla mutluluk arasında bocalaması, şiirlerini ve "Os Lusiadas" adlı millî destanını yazmasına engel olmadı. Bu eserinde, Portekiz tarihinin ve keşiflerinin en önemli kişilerini ve olaylarını ebedîleştirmiştir.

17 Şubat 2024 Cumartesi

MELVİN CALVİN (kimyacı)

AMERİKALI  kimyacı, 1911 yılında Minnesota, StPaul'de doğdu. Öğrenimini Michigan Teknoloji enstitüsünde, daha sonra da Minnesota Üniversitesi'nde yaptı. Bu üniversitede kimya üzerine doktora hazırladı (1935).

1937' de Kaliforniya Üniversitesi'ne girdi. 1947' de bu üniversitenin "kimya kürsüsü"ne getirildi. Kâğıt üstüne kromatografi ve radyoaktif kromatogramların oto radyografisinden faydalanarak en zor kimyevi analizleri yapan yöntemler buldu.

Karbon 14' lü (karbonun radyoaktif izotopu) karbondioksit gazını kullanarak, fotosentez olayında, genellikle kısa bir süre için de olsa, çok sayıda ara maddelerin meydana geldiğini (özellikle şekerde) ve çeşitli enzimlerin oluştuğunu gösterdi. 

1961 Nobel Kimya ödülünü alan Melvin Calvin, 1997' de Kalforniya, Berkeley'de vefat etti.

9 Şubat 2024 Cuma

ALBERT CALMETTE (bakteriyolog)

F
RANSIZ  bakteriyolog, 1863 yılında Nice'de doğdu. Saygon Bakteriyoloji enstitüsünün kurucusu ve müdürüydü (1891-93). Paris Pasteur enstitüsü 2. müdürü oldu. 

"Bakteriyoloji", "fizyolojik kimya" ve "sağlık bilgisi" üstüne birçok inceleme yazısı yayınlandı. Başlıcaları;  yılan zehirleri ve zehirlere karşı yılan serumu, kancalı kurt hastalığı, veba seroterapisi, çiçek aşısı ve tüberküloz gibi konuları kapsar. 

Tüberküloz konusundaki çalışmaları başarılı oldu. Guérin ile beraber, Calmette-Guérin  (B.C.G)  adı verilen verem aşısını buldu. Lille'de örnek bir verem savaş dispanseri kurdu.  Albert Calmette, 1933' de Paris'de vefat etti. 

7 Şubat 2024 Çarşamba

MARİA KALOGEROPULOS CALLAS (opera sanatçısı)

YUNAN  opera sanatçısı, 1923 yılında New York'da doğdu. Atina'da E. de Hidalgo ile çalıştı. İlk rolüne, 15  yaşındayken, Atina'da "Köylü Namusu" operasında çıktı.

Asıl ününü, 1947' de Verona'da (İtalya) yaptı. Wagner ve Bellini gibi çok farklı tarzda eser veren bestecilerin operalarını birbiri ardından söyleyerek ün saldı. 

Güney Amerika'da, La Scala'da (Milano) (1950), Londra'da, New York Metropolitian operasında sahneye çıktı. En büyük milletlerarası opera yıldızı olarak tanındı (1956).

Sert tartışmalara yol açan Callas, çağdaş estetiğin evrimine uyarak, "bel canto" geleneğiyle dramatik anlatım gücünü bağdaştırdı. 

Olağanüstü yaratılışı ve şahsiyeti; "Norma", "La Traviata", "Tosca" ve "La Gioconda" gibi operalarda bütün gücüyle ortaya çıkar. Aynı gücü, sinema oyuncusu olarak, Pasolini yönetiminde çevirdiği "Medea" (1970) filminde de gösterdi. Maria K. Callas, 1977' de Paris'de öldü.

5 Şubat 2024 Pazartesi

OCTAVE CALLANDREAU (astronom)

FRANSIZ  astronom, 1852 yılında Angoulême'de doğdu. Paris rasathanesi astronomu ve politeknik okulu astronomi profesörü oldu. 

Gök cisimlerinin dengesi, Jupiter grubunun devirli kuyrukluyıldızları, kuyrukluyıldızların gözlenmesi, akan yıldızlarla bağıntıları, küçük gezegenler ile halkalarının boşlukları ve yörüngeler hesabı üzerine incelemeler yaptı. 

Tisserand ile beraber "Gök Mekaniğinin İncelemesi" adlı eseri yazdı. Octave Callandreau, 1904' de Paris'de vefat etti.

3 Şubat 2024 Cumartesi

ERSKİNE PRESTON CALDWELL (romancı)

AMERİKALI  roman yazarı, 1903 yılında Georgia, White Oak'da doğdu. Birçok işte çalıştı, sonra gazeteci oldu. Uzun bir hikâye ile kendini tanıttı; (Zavallının Biri - 1930).

1932' de "Tütün Yolu" ile ün kazandı. Bundan sonra, aralıksız olarak eser verdi. Georgia çiftliklerindeki ortakçıların toplumsal ve ahlâkî durumlarını işledi. Canlandırdığı kişilerin çoğu, en ilkel içgüdülerle davranan insanlardır, toplumsal ve ahlâkî tutumdan yoksundurlar.

Hikâye ve romanları, çağdaş Amerikan edebiyatının en buruk eserlerindendir. Ama şefkat ve nükteden yoksun değildir.  Erskine Preston Caldwell, 1987' de ArizonaParadise Valley'de vefat etti.

Başlıca eserleri :  "Biz Yaşayanlar (1933)", "Doğan Güneşin Önünde Diz Çökün (1935)", "Allah'a Adanan Toprak (1933)", "Din Ticareti (1935)", "Temmuz Vakası (1940)", "Bir Garip Adam (1943)", "Felâket Yatağı (1944)", "Bayırdaki Ev (1946)", "Alın Yazısı (1947)", "Toprak Hasreti (1948)", "Estherville Denilen Yer (1949)", "Palmetto'daki Bölüm (1950)", "Aşk ve Para (1954)", "Gretta (1955)", "Doğası Gereği Jenny (1961)".

Otobiyografik eseri;  "Tecrübe Diyelim Buna (1951)".  Son eserleriyle de yerel konuları işledi ve gerçekçi tutumunu sürdürdü "Evin Yakınında (1962)", "Son Yaz Gecesi (1963)". 

1 Şubat 2024 Perşembe

PEDRO CALDERON DE LA BARCA (şâir)

İ
SPANYOL  şâir ve tiyatro yazarı, 1600 yılında Madrid'de doğdu. Soylu bir ailedendi. Küçük yaşta öksüz kaldı. Önce cizvitler tarafından yetiştirildi. Sonra öğrenimine Alcala ve Salamanca üniversitelerinde devam etti.

Kilise hukuku konusundaki öğrenimini bırakarak, 1620' den sonra kendini edebiyata verdi. 4. Felipe'nin hizmetindeyken birçok tiyatro eseri yazdı. 1625' de orduya girdi. 

Flandre ve Milano'da 10 sene kadar ordu hizmetinde bulundu. Sonra İspanya'ya döndü. Kral kendisini "saray eğlenceleri" müdürlüğüne getirdi. Gene de askerlikten ayrılmadı. Fuentererabia (1638) kuşatmasına, Cataluna savaşına (1640) katıldı.

17 Ocak 2024 Çarşamba

AUGUSTE CAHOURS (kimyacı)

KİMYACI,  1813 yılında Paris'de doğdu. Bineau ile beraber, atmosfer basıncı altındaki buhar yoğunluklarını belirledi. Genleşme kanununun, sıcaklık yükselince, soygazlarınkine yaklaştığını gösterdi. 

Daha çok organik kimya ile ilgili çalışmalar yaptı. 1847' de "fosfor pentaklorür"ün çözünmesini inceledi. Biberden "piperidin" elde etti ve ilk asit klorürü olan "asetil klorür"ü buldu. 

"Amil alkolü" ve çeşitli yağ esanslarını, ayrıca Pelouze ile beraber Pensilvanya petrollerinin bileşimini inceledi.

"Allilen türevleri"ne yönelik çalışmalardan sonra, "doymuş karbürler"için belirlenmiş yer değiştirme kuralını "doymamış karbürler"e de tatbik etti.

Birçok bildirilerden başka, "Genel Kimya Dersleri (1855)" adlı bir eser yazan Auguste Cahours, 1891' de Paris'de vefat etti.

15 Ocak 2024 Pazartesi

JEAN-JACQUES CAFFİERİ (heykeltraş)

İTALYAN  asıllı heykeltraş ailesine mensuptur. 1725 yılında Paris'de doğdu. Babasından ve J. B. Lemoyne'den ders gördü. 1748' de "büyük heykel" ödülünü kazandı.

1759' da Kraliyet akademisine kabul edildi. 16. Louis zamanında, Bernini'nin derin tesirinde kalarak "barok" üslûbunu benimsediği için, kendisine, sanat akımının gerisinde kalmış gözüyle bakıldı. 

İnvalides şapellerindeki aziz heykellerinden başka, Corneille ile Molière'in heykellerini de yaptı. 18. yy' da yaşamış en değerli büstçülerden biridir.

Başlıca büstleri :  "Helvétius (Berlin müzesi)", "Rameau, Lully (Paris operasının fuayesinde)", "Piron, Thomas ve Pierre Carneille, Molière (Comédie-Française'in fuayesinde)", "J. J. Rousseau, Rameau (Versailles müzesi)", "Rotrou (Rouen müzesi)".

Bazen değersiz belgeler kullanarak ya da çoğu ölmüş ve tanımadığı kişilerin büstlerine bakarak yaptığı yeni büstlere canlı ifadeler vermeyi başardı. Jean-Jacques Caffieri, 1792' de Paris'de öldü.

13 Ocak 2024 Cumartesi

SEBASTİANO CABOTO (denizci)

D
ENİZCİ,  1476 yılına doğru Venedik'te doğdu.  Giovanni Caboto'nun oğlu. Babasının Kuzey Amerika kıyılarına yaptığı seferlere katıldı. 

1497' de "Terra de Bacalao" adını verdiği Newfoundland'i gördü ve Kuzey Carolina'ya kadar Amerika kıyılarını inceledi. 

1517' de Bristol'den kuzey-batı geçidini aramak üzere yola çıktı ve Hudson körfezine ilk giren o oldu. 5. Karl onu "büyük kaptan" unvanıyla emrine aldı. 

Aynı yıl, güneyden Hindistan'a giden bir yol aramak üzere yola çıktı. Güney Amerika kıyılarına vardı. Rio de la Plata'yı keşfetti ve Parana ile Paraguay ırmaklarının bir kısmında araştırma yaptı. Sonra İngiltere'ye döndü. 6. Edward ona maaş bağladı (1549).

Bilinen tek kopyası Paris'teki Millî Kütüphânede bulunan ve üzerine kendi keşiflerini işlediği bir dünya haritası yaptı. Sebastiano Caboto, 1557' de Londra'da vefat etti.

11 Ocak 2024 Perşembe

GEORGES CABANİS (hekim)

FRANSIZ  hekim ve filozof, 1757 yılında Limousin, Cosnac'da doğdu. Önce şiirle uğraştı. "İliada"nın bir çevirisini yaptı. 

Diderot, d'Alembert, Condillac ve d'Holbach ile tanıştıktan sonra, kendini "fizyoloji" ve "felsefe"ye verdi. Mirabeau'nun dostu, çalışma arkadaşı ve hekimiydi. Onun vefatı üzerine "Mirabeau'nun Hastalık ve Ölüm Günlüğü"nü yayınladı (1791).

1794' de Paris'de sağlık bilgisi öğretmeni, 1796' da Fransa enstitüsü üyesi, 1797' de Tıp okulunda klinik profesörü oldu. Georges Cabanis, 1808' de Seraincourt, Rueil'de vefat etti.

Tıp ve fizyoloji eserleri şunlardır :  "Hastaneler Üzerine Gözlemler (1789)", "Tıpda Kesinlik Derecesi Üzerine (1797)", "Tıpda Devrim ve Reforma Bir Bakış (1804)".

9 Ocak 2024 Salı

GEORGE GORDON BYRON (şâir)

İNGİLİZ  şâir, 1788 yılında Londra'da doğdu. Eski ve soylu bir ailedendi. Henüz  10  yaşındayken Newstead Abbey mâlikânesi (Nottingham) ve bunlarla ilgili "lord" unvanı ona kaldı. 

Babası, annesinden ayrı yaşadığı için; Aberdeen'de, sonra Harrow'da ve nihayet Cambridge'de her türlü isteği yerine getirilerek yetiştirildi. Ayağının biraz aksamasına rağmen spora düşkündü. 

20 yaşına varmadan "Edinburgh Review" dergisinde, şiddetle eleştirilen ilk şiirlerini (Avarelik Saatleri - 1807) yayınladı. Bu saldırıya sert bir yergiyle ngiliz Ozanları ve İskoçyalı Eleştirmenler - 1809) karşılık verdi.

Ergin yaşa gelince, Lordlar kamarasında yerini aldı. Sonra ansızın Doğu ülkelerine gitti. Oradan dönüşünde, birden tanınmasını sağlayan manzum eserinin ilk 2 bölümünü yayınladı : "Şövalye Harold Hac Yolunda (1812)". Başka birçok eser vererek ününü artırdı.

5 Ocak 2024 Cuma

GOTTFRİED AUGUST BÜRGER (şâir)

ALMAN  şâir, 1747 yılında Harz,Molmerswende'de doğdu. "Sturm und Drang"ın yanısıra, özgün bir Alman edebiyatı oluşturmada payı olan "Göttingen Yazarlar Topluluğu"nun üyesi idi. 

"Lenore (1773)"nin ve  "Vahşi Avcı", "Yiğidin Türküsü" gibi başka baladlarının kazandığı başarı, halkın masallarından ve millî destanlardan esinlenen bu şâiri, çağdaşlarının ne kadar beğendiğini gösterir.

Buna karşılık Schiller onu çok eleştirdi. Bu eleştiri karşısında düştüğü umutsuzluğa, aşk hayatında uğradığı hayâl kırıklığı da eklendi. Her zaman andığı, bütün duygu dünyasını etkileyen ve eserlerinde "Molly" adıyla geçen kadın 1786' da ölünce, 1790' da mutsuz bir evlilik yaptı. İntiharının sebebini bu olaylarda aramalıdır. 

Almanya'nın Goethe'den evvel yetiştirdiği en büyük lirik şâirdi. Gottfried August Bürger, 1794' de (yaş 47) Göttingen'de öldü.

3 Ocak 2024 Çarşamba

BÜLBÜL (kuş)

BÜLBÜL  sesinin güzelliğiyle tanınan küçük, ötücü bir kuş (luscinia megarhynchos). En bilinen türü; karnının altı açık renk, kuyruğu kırmızımsı olan esmer bülbüldür.

Yere yakın yuva yapan ve böcek yiyen bir kuştur. Ötüşü çok berrak ve âhenklidir. Gece ve gündüz uzun süre ötebilir (dem çekme). 

Kuzey Afrika ve Batı Avrupa'dan Türkistan'a kadar her yerde rastlanır. Avrupa'ya nisan ayında gelir, ağustosda gider. Kışı Afrika'da geçirir.

Uzun gagalı bülbül, Doğu Avrupa ve İsveç'te yaşar. Bunun ötüşü daha farklı ve az berraktır. Özellikle Asya'da bülbülün pek çok türü bulunur. Kızılkuyruk, gerdanlı bülbül, mavi-gerdan bu türler arasındadır. 

Bülbül motifi Doğu'da, özellikle Türk ve Fars edebiyatlarında büyük bir yer tutar. Çileli âşıkların sembolü olarak önemle ele alınır. Bülbülün sevgilisi güldür. Diken ise, bülbüle yani âşığa cefa eden kötülük sembolü rakip veya vuslat yolundaki engeldir.

1 Ocak 2024 Pazartesi

DİNO BUZZATİ (yazar)

İTALYAN  yazar, 1906 yılında Belluno'da doğdu. Dinlenmek için "müzikle", zevk için "resimle" uğraşır. Çoğunlukla "gerçeksiz" duygulardan esinlenir. 

Sembolizmle realizmin birbirine karıştığı romanlarında; insandaki sürekli aşk ve ölüm düşüncesini işler. 

Zamanın ve alışılmış mekânın dışındaki kahramanları, Kafka'dan etkilenmiş olan ve asıl kaynağını yazarın yalnızlığından alan bir açıklıkla tasvir edilir. 

Başlıca eserleri :  "Tatar Çölü (1940)",  "Baliverna'nın Yıkılışı (1954)",  "Taş Hayâl (1960)".  Bununla beraber, daha insancıl ve daha tutkulu konuları işlediği  "Bir Aşk (1963)" ve "K (1966)" adlı hikâyelerinde, içinde bulunduğu hayâl kırıklığından biraz kurtulmuş gibidir. 

Dino Buzzati (Dino Buzzati Traverso), 1972' de Milano'da vefat etti.

29 Aralık 2023 Cuma

CYRİEL BUYSSE (yazar)

F
LAMAN  dilinde yazan Belçikalı yazar, 1859' da Nevele'de doğdu. Vermeylen ile beraber, Flaman edebiyatının yeniden doğuşunda etkili olan "Van Nu en Straks" dergisinin kurucusu. 

İlk romanlarında köylüleri konu aldı "En Güçlünün Hakkı (1893)", "Maça Valesi (1898)".

Sonradan, otobiyografik eserlerinde burjuvaların yaşamını işledi "Sursum Corda (1894)", "Mavi Ev (1895)", "Bir Flandre Aslanı (1900)".

Çoğunlukla Maupassant'a benzetilen yazar, herşeyden evvel bir gerçekçidir. Cyriel Buysse, 1932' de Gand yakınları, Deurle'de vefat etti.

En olgun eserleri :  "Roseke van Dalen'in Hayatı (1906)", "Sıpa (1910)", "Teyzeler".

27 Aralık 2023 Çarşamba

MİCHEL BUTOR (yazar)

F
RANSIZ  yazar, 1926 yılında Mons-en-Baroeul'de doğdu. Felsefe öğrenimini bitirdikten sonra, Sens (fransa), Mısır, Selânik ve Cenevre'de öğretmenlik yaptı. Türkiye'de birkaç konferans verdi.

"Repertuar (1960-64)" ve "San Marco'nun Tasviri (1963)" adlı denemelerinde, gerçeğin dil haline dönüşmesi mekanizmasını inceler. Romanı, kendini ve dünyayı tanıtma yolunda bir araç olarak kabul eder.

Önemli romanları :  "Milano Pasajı (1954)", "Zamanı Kullanış (1956)", "Modifikasyon (1957)", "Dereceler (1960)".  "Mobil (1962)" ve "Saniyede 6 Milyon 810 Bin Litre Su (1965)" adlı eserlerinde, hayatın ve dilin özünü kavramayı genişletti.

İleri yıllarda asıl ustaları Joyce ve Proust'u örnek aldı.  Eleştiri yazıları da yazan Michel Butor, 2016' da Contamine-sur-Arve'de vefat etti.

25 Aralık 2023 Pazartesi

SAMUEL BUTLER (şâir)

İ
NGİLİZ  yergi şâiri, 1612 yılında Worcestershire, Strensham'da doğdu. Birçok soylu kişinin yanında çalıştı. Restorasyondan sonra (1660), Gal Bölgesi "Vali sekreteri" oldu. 

Güldürücü bir kahramanlığı anlatan, ilk bölümü 1663' de, diğer iki bölümü de 1664 ve 1678' de yayınlanan "Hudibras" adlı manzum eseriyle ün yaptı. 

Genellikle Don Quijote'ye benzeyen, içinde Rabelais ve Scarron'dan alınma unsurlar bulunan bu eser, koyu protestan ilkecilerine karşı yönelmiş bir yergi, daha çok bir alaydır.

"Hudibras"ın gördüğü büyük ilgiye rağmen, sekreterlikten ayrılınca, saray onu hiç tutmadı ve 1680' de Londra'da yoksulluk içinde öldü. 

21 Aralık 2023 Perşembe

BEHZAT HÂKİ BUTAK (tiyatrocu)

TÜRK  tiyatro oyuncusu, 1889 yılında Bursa'da doğdu. Babası eski gazetecilerden Halil Hâki'dir.   1906' da İstanbul'a geldi ve Mercan idâdîsine yazıldı. Namık Kemal'in eserlerini okula getirdiği için kovuldu. 

Ticaret okuluna girdi. Ressam Muazzez'in (Mehmed Muazzez Özduygu) yanında "resim" çalışmaya başladı. Bir süre sonra, ticaret okulunu da bırakarak yalnızca "resim" ve "tiyatro" ile uğraşmaya başladı. Ressam Muazzez'in oğlunun sünnet düğünü için düzenlediği "orta oyunu"nda, "Kavuklu Arkası"nı oynadı. 

Bir yandan Sanayii Nefise mektebine devam ederken, diğer yandan da ressam Muazzez'in kurduğu "Sahnei Heves" topluluğunda rol aldı. Kısa sürede topluluğun dağılması üzerine, birkaç arkadaşıyla beraber "Sanayii Nefise Tiyatro Heyeti"ni kurdu. 

Bir süre sonra, içinde bulunduğu 4 kişilik bir öğrenci topluluğu İtalya'ya burslu olarak "elektrik öğrenimi" için gönderildi. Ancak İtalya'daki işçi grevi yüzünden öğretim yapılamadı. 2 ay kadar Roma ve Napoli'de tiyatroları gezdi.

19 Aralık 2023 Salı

LOUİS DE BUSSY (mühendis)

FRANSIZ  mühendis ve bilgin, 1822 yılında Nantes'da doğdu. Lorient deniz üslerinde çalıştı. 

Savaş gemilerinin çelikten, zırhların da nikelli çelikten yapılması fikrini öne sürdü. Birçok savaş gemisinin, özellikle "Dupuy-de-Lôme" zırhlısının projelerini çizdi.

 Louis de Bussy, 1903' de Paris'de vefat etti.

17 Aralık 2023 Pazar

VANNEVAR BUSH (mühendis)

AMERİKALI  elektrik mühendisi, 1890 yılında Massachusetts, Everett'de doğdu. Öğrenimini Massachusetts İnstitute of Technology'de, sonra Harvard üniversitesinde yaptı. 

1916' da bir "elektroteknik" kürsüsüne getirildi. 1. Dünya savaşı boyunca, denizaltıların bulunmasına yarayacak bir âlet üzerinde çalışmalar yaptı. 

Carnegie enstitüsü başkanı (1939) ve Amerika ilmî araştırmalar müdürü (1941) oldu. Kelvin'in integratör hesap makinasıyla Neumann'ın döndürme şiddetini artıran "torque amplifier" âletinden istifade ederek, integral hesapların neticesini kolayca hesaplamayı tasarladı. 

Böylece, 1925-31 yılları arası Massachusetts İnstitute of Technology'de ilk "tam analog" hesap makinesi olan "diferansiyel integratör" yapıldı. 

Ayrıca, gazlarda ve yalıtkan cisimlerde, iletkenlikle ilgili çalışmaları vardır. Atom bombasının yapımında olduğu kadar, "sibernetik" bilimi fikrinin gelişiminde de önemli rolü oldu. Vannevar Bush, 1974' de Belmont'da vefat etti.

15 Aralık 2023 Cuma

RİCHARD FRANCİS BURTON (gezgin)

İNGİLİZ  gezgin, 1821 yılında Torquay'de doğdu.  Mekke, Medine (1853) ve Doğu Afrika'yı dolaştı. Speke ile beraber Nil nehrinin kaynaklarını araştırmak üzere yola çıktı. 

1858' de Tanganika gölünü keşfetti. Sonra, Amerika'da Mormonlar ülkesini, Brezilya'nın bir kısmını, Suriye'yi ve burada Midyanî ülkesinin altın madenlerini (1876-77) ve kumandan V. L. Cameron ile beraber Altın sahilini gezdi.

Trieste'de İngiliz konsolosluğu yapan Richard Francis Burton, 1890' da Trieste'de vefat etti.

13 Aralık 2023 Çarşamba

RİCHARD BURTON (oyuncu)

İNGİLİZ  tiyatro ve sinema oyuncusu, 1925 yılında Galler ülkesi, Pontrhydyfen'de doğdu. 1947' den sonra tiyatro alanında, Shakespeare'in eserlerini en iyi oynayan oyuncu olarak ün yaptı. 

1949' da sinemaya geçti. 1959' da Tony Richardson'un çevirdiği "Look Back in Anger" adlı filminde oynadı. 1963' de J. Mankiewiez'in  "Cleopatra"  filminde oynadıktan sonra ünü bütün dünyaya yayıldı. 

1964' de,  P. Glenville'in  "Becket" ve J. Huston'un  "Night of The İguana"  adlı filmlerinde başrolü oynadı.  1965' de V. Minnelli'nin  "The Sandpiper",  M. Ritt'in  "The Spy who Came in from the Cold", 

1966' da M. Nichols'un "Who is afraid of Virginia Woolf" ve 1967' de F. Zeffirelli'nin yönettiği "The Taming of the Shrew" adlı filmlerde oynadı.  Richard Burton, 1984' de İsviçre'de öldü.

11 Aralık 2023 Pazartesi

CYRİL BURT (psikolog)

İNGİLİZ  psikolog, 1883 yılında Londra'da doğdu. Sorbonne'da Binet'nin derslerini izledi. 1902' de, Spearman'ın da katıldığı antropolojik bir soruşturma dolayısıyla, Bertillon krimonolojisine uygulanan Pearson metodunu inceledi. 

Pearson'un belirleme denklemlerini basitleştirdi. Daha sonra Thurstone tarafından basitleştirilecek olan "centroid" analizinin temellerini attı. 

1909' da, Charles Sherrington'un yönetiminde Liverpool üniversitesi psikoloji bölümü başkanlığına tayin edildi. Aklî testler üzerinde yaptığı ilk çalışmalarını yayınladı. 

London County Council'e, dünyada ilk olarak, eğitimde kişilere yön verici psikolog olarak atandı (1913-32). İngiliz çocuklarına, Binet-Simon testlerini uygulamakla işe başladı. Sonra, "aklın üstün süreçleri" denilen kolektif seviyede bir dizi testi ele aldı.

9 Aralık 2023 Cumartesi

ŞEFİK BURSALI (ressam)

TÜRK  ressam, 1903 yılında Bursa'da doğdu. Öğreniminin bir kısmını Bursa lisesinde yaptı. Akademide, İbrahim Çallı'nın atölyesinde çalışarak Avrupa yarışmasında birincilik kazandı (1930).

Bir müddet Konya lisesinde resim öğretmenliği yaptıktan sonra, İstanbul Akademisi öğretim kadrosuna alındı (1938).

Çalışmalarında özellikle "tabiat manzaralarına" yer verdi. Bursa'da geçen yıllarının etkisiyle "yeşil" rengin farklı tonlarını kullandı. Duygulu bir işçiliği vardır. 1967' de Devlet sergisi ikinci resim ödülünü alan Şefik Bursalı, 1990' da Ankara'da vefat etti.

5 Aralık 2023 Salı

BURSA SERGİSİ MADALYASI

SULTAN  Reşad zamanında (1909 - 1918) Bursa sergisi için altın ve gümüşten çıkarılmış madalya.  

Sergide eşyaları, malları sergilenenlere jürice bir madalya verilmesi düşünüldü. Madalyanın üzerinde de Bursa'daki mimarî yapılardan birinin resmi bulunması kararlaştırıldı. 

İstanbul'daki ressamlar arasında yapılacak yarışmada kazanan sanatçıya mükâfat olarak 10 altın verilmesi uygun görüldü.

"Müzei Hümâyun ve Meskûkatı Şahane" idaresi memurlarından kurulu bir heyet önünde düzenlenen yarışmayı, "Darphane" idaresi memurlarından Mesrur İzzet kazandı. 

Madalyanın ön yüzünde Ulucaminin resmi, altta 1327 tarihi görülüyor. Arka yüzünde ise kûfi yazıyla "Bursa sergisi" kelimeleri, üstte hilâl, gül dalının alt kısmında madalyayı alacak olanın adının yazılması için özel bir bölüm vardır. 

Serginin açılışı dolayısıyla Bursa'ya gelen Sultan Reşad'a, Bursa valisi  Azmi Bey, bir mahfaza içinde, üzerinde "Hâtırayı Teşrifi Hümâyun, 18 Şaban 327" yazılı altın madalyayı sundu.

3 Aralık 2023 Pazar

ROBERT BURNS (şâir)

İSKOÇYALI  şâir, 1759 yılında Ayrshire, Alloway'de doğdu. Yoksul bir köylünün oğluydu. 25  yaşındayken babasının vefatıyla zor duruma düştü. Zayıf kalan öğrenimini kendi kendine tamamladı. İskoç lehçesinde şiirler yazmaya başladı. 

Antil adalarına yerleşmeye karar verdi. Seyahat masraflarını karşılayabilmek için bazı eserlerini bastırdı (1786).  Dr. Blacklock'un dikkatini çeken bu eserleri, büyük bir başarı kazandı. 

Eserlerin ilâveli 2. baskısı Edinburgh'da yayınlandı. Bu, köylü-şâire büyük bir ün ve ayrıca biraz da para kazandırdı. "Satış ve üretim vergisi" yönetim kurulunda "tahsildarlık" vazifesi aldı (1789).

1 Aralık 2023 Cuma

ROBERT WİLHELM BUNSEN (fizikçi)

ALMAN  fizikçi, 1811 yılında Göttingen'de doğdu. Göttingen'de başladığı öğrenimini Paris, Berlin ve Viyana'da tamamladı. 1836' da Kassel Politeknik enstitüsünde kimya profesörü oldu. 1852' de Heidelberg üniversitesine tayin edildi. 

İlk çalışmalarını kimya alanında yaptı. 1840' da kimyevî bir bileşik olan "kakodil"i ayırırken bir gözünü kaybetti. Bundan sonra elektrokimya alanına yöneldi. 1843' de nitrik asit ile depolarizasyon pilini gerçekleştirdi. 

Daha sonra madenleri ayırmak için çalışmalar yaptı. 1851' de elektroliz yöntemiyle magnezyum klorürden magnezyumu, krom klorürden kromu ayırdı (1854).

1855' den 1863' e kadar Roscoe ile beraber, "ışığın kimyevî etkisi" üzerine deneyler yaptı. 1859' da Kirchhoff ile beraber, "tayf çizgilerinin" kimyevî elementlerin ayırt edici nitelikleri olduğunu farkederek, tayf analizinin ilk yöntemlerini buldu.

29 Kasım 2023 Çarşamba

JACOB BURCKHARDT (tarihçi)

İSVİÇRELİ  tarihçi ve yazar, 1818 yılında Basel'de doğdu. Zürich Teknik okulunda ve Basel üniversitesinde profesör oldu. Eserlerini Almanca yazdı. Sanat ve uygarlık tarihi konusundaki kitaplarıyla tanındı. 

Başlıca eserleri  :  "Büyük Konstantinos Zamanı (1853)", "Cicerone (1855)", "İtalya'da Rönesans Uygarlığı (1860)", "Yunan Uygarlık Tarihi (4 cilt, 1898-1902)", "Genel Tarih Üzerine İnceleme (1905)".   Jacob Burckhardt, 1897' de Basel'de vefat etti.

27 Kasım 2023 Pazartesi

JOHN BUNYAN (yazar)

İNGİLİZ  mistik yazar, 1628 yılında Bedford yakınları. Elstow'da doğdu. İlkokul öğrenimi gördü. İç savaşta asker oldu. 1647' de evlendi. 

Günah duygusunun verdiği bir iç daralmasıyla ağır bir manevî buhran geçirdikten sonra baptist'ler mezhebine girdi (1653) ve bu yolda en iyi konuşan vâizlerden biri oldu. 

2. Charles'ın tekrar tahta çıkışından (1660) az sonra, vaazlarının kışkırtıcı olduğuna hükmedildi ve 1672' ye kadar Bedford'da hapsedildi. Sonraları vaazlarına devam etti.

Hayatının sonları çok dolu bir yazarlık ve din yayma faaliyetiyle geçti. Mistik ve coşkulu bir hayâl gücüyle yazdığı ilk eser, dinî inançlarındaki değişimi anlattığı "Büyük Günahkâra Yağan Tanrı Rahmeti (1666)" adlı kitabıdır.

25 Kasım 2023 Cumartesi

İVAN ALEKSEYEVİÇ BUNİN (yazar)

RUS  yazar, 1870 yılında Voronezh'de doğdu. 17  yaşında şiirler yazdı. Kusursuz birer sanat eseri olan şiir kitapları bıraktı. Hikâyeci ve romancı olarak; katı bir gerçekçilik fakat eşsiz bir dille Rus köylerini anlattı :  "Köy (1909)".

En üstün eseri  "Kuru Vâdi (1911)".  Gezdiği ülkeleri de anlattı  "San Franciscolu Centilmen (1915)", "Çang'ın Rüyaları (1916)".

1920' de Fransa'ya yerleşti. Memleketini derin bir gerçekçilikle yansıtan eserler vermeye devam etti "Mitya'nın Aşkı (1935)", "Arsenyev'in Hayatı (1935)", "Lika (1939)".  Bu son eserlerine kendi yaşantılarını da kattı.

1933' de Nobel Edebiyat ödülü alan İvan Alekseyeviç Bunin, 1953' de Paris'de vefat etti.

23 Kasım 2023 Perşembe

PHİLİPPE BUNAU-VARİLLA (mühendis)

FRANSIZ  mühendis, 1859' da Paris'de doğdu. Panama Okyanuslararası şirketinde genel müdür oldu. Fransa ve Amerika'da, kanalın bitirilmesini kabul ettirmek için çok çalıştı.

Panama Cumhuriyeti geçici hükümetince 1903' de Amerika'ya "orta elçi" olarak gönderildi. Amerika dışişleri bakanı Hay ile kanalın açılmasını sağlayan bir anlaşma imzaladıysa da bu yola Amerika'nın el koyma hakkını da tanıdı. 

1. Dünya savaşında, Verdun ordusuna ait su işleri müdürü oldu. Suyu arıtmak için, "verdünizasyon" adı verilen yeni bir usül buldu. Philippe Bunau-Varilla, 1940' da Paris'de vefat etti.

21 Kasım 2023 Salı

ETTORE BUGATTİ (sanayici)

İ
TALYAN  sanayici, 1882 yılında Milano'da doğdu. 16  yaşında, 3 tekerlekli 2 motorlu bir velosipet yaptıktan sonra, heykeltraşlık öğrenimine başladı. Bundan sonra da kendini mekanik ve otomobil yapımına verdi. 

Lorraine'de bulunan Dietrich firmasıyla anlaşarak 1907' de  Molsheim'de bir fabrika kurdu. Fransa'nın dostu idi. 1. Dünya savaşında, müttefiklerin hizmetine girmek için, işgâl edilen Alsace'daki kuruluşlarını terk etti. 

Savaşın sonunda fabrikalarını Molsheim'de yeniden kurdu. Mekanik tutkunuydu, yaptığı motor gövdeleri âhenkli hatlarıyla ün saldı. Yarış motorlarında ilk defa kompresörü kullandı. Motora fazla yakıt vermenin, her zaman bir yakıt ziyanı olmadığını da ispat etti.

19 Kasım 2023 Pazar

GEORGES-LOUİS LECLERC DE BUFFON (yazar)

F
RANSIZ  yazar ve tabiat bilgini, 1707 yılında Montbard'da doğdu. Bourgogne il meclisi üyesi. Dijon'da cizvit okulunda okudu. Hukuktan mezun oldu. 1730' dan sonra Fransa ve yabancı ülkelerde dolaştı. 

Tabiî bilimlere tutkunluğu yüzünden, 1735' de İngiliz Hales'in  "Bitkilerin Statiği" adlı kitabını çevirdi. Önsözünde, deneysel bilim yöntemlerini anlattı. 1739' da Fransız Bilimler akademisine girdi.

Sonraları tabiat tarihi müzesi yapılan saray bahçesine müdür oldu. "Tabiat Tarihi" adlı muazzam eserini bu sırada yazdı. İlk 3 cildi 1749' da yayınlandı, tamamının (36 cilt) yayını 1778' e kadar sürdü. 

Eserde :  "Yeryüzünün Tarihi", "Dörtbacaklılar", "Kuşlar", "Mineraller", "Ekler" ve bunun içinde de "Tabiatın Devirleri (1778)" bulunur. Büyük kısmını Montbard malikhanesinde yazdığı bu esere yardım edenler oldu (BexonG. de MontbeliardG. de MorveauF. de Saint-Fond).

17 Kasım 2023 Cuma

GUİLLAUME BUDÉ (dil bilgini)

FRANSIZ  dil bilgini ve hümanist, 1467 yılında Paris'de doğdu. Eski Yunan kültürünün tekrar önem kazanmasında büyük payı oldu. Orléans'da hukuk öğreniminden sonra, Yunanlı bir pedagog olan Sparta'lı Hermonymos ve İoannes Laskaris'in derslerini izledi (1494).

"Dava Kararnâmelerine Dair Açıklamalar (1508)"da, titiz bir ahlâkçı ve tarihçi olarak hukuku hor gördüğünü belirtti. "De Asse (1514)" adlı eserinde, milletlerin refahı üzerine beslediği düşüncelere de yer ayırarak, eski paralara dair verdiği bilgiler, kültürlü bir ilim adamı olduğunu gösterir. 

"Yunan Dili Üzerine Açıklamalar (1529)" adlı eserinde de bir "filolog" olduğu görülür. Ölümünden sonra yayınlanan "Prensin Yetiştirilmesi (1547)" adlı eserinde; Plutarkhos'un önemli sözleri yanında, prenslerin eğitimi ve bilginlerin korunmasıyla alâkalı birçok nasihat vardır.

Guillaume Budé, 1540' da Paris'de öldü. Mektupları, o devrin edebiyat tarihi için birer belge niteliğindedir.