Bilirubin, kırmızı kan hücrelerinin karaciğerde, kemik iliğinde ve dalakta parçalanmasıyla ortaya çıkan ve normal kanda 0,2 - 1,2 miligram/dl arasında bulunan bir boya (pigment) maddesidir. Bilirubin safra ile bağırsağa geçer ve bir kısmı oradan dışarı atılır. Atılmayan kısım, kan dolaşımına katılarak tekrar karaciğere gelir ve idrarla atılır.
Kanda bulunan bilirubin düzeyi 1,5 - 2 miligram/dl yi aştığında; deride ve gözakında sarımsı renk oluşur. Buna sarılık denir. Direk bilirubinin artması, safranın bağırsağa akışında bir engellenme olduğunda görülür. Meselâ safra yollarında taşa bağlı bir tıkanma varsa, bilirubin artar. Bilirubinin ikincil olarak yükselmesi ise kanla ilgili bozukluk süreçleri ve karaciğer hastalıklarına bağlıdır.
İdrarda normal olarak çok az miktarda direk, yani gliküronik aside bağlı bilirubin bulunur. Bu miktar 100 mililitre idrarda 0,02 miligram seviyesindedir. Bu oranda artış olursa; idrar yeşilimsi bir renge boyanır. Bu durum karaciğer hastalıklarında veya safra yollarının tıkanmasında görülür.
Ayrıca; idrarla bir günde 0,5 -2,5 miligram ürobilinojen atılır. Ürobilinojen, safrada bulunan bilirubinin parçalanmasında oluşan bir maddedir. Bu maddenin idrarda yükselmesi; kansızlıklarda ve karaciğer hastalıklarında olur.
SARILIKLAR
Sarılıklar, safra boyalarının kana karışması ve bu boyaların deride yerleşmeleri ile meydana gelen bir durumdur. Bir hastalık değil, birçok hastalıkların ârazıdır. Safra yollarının tıkanması ve safranın bağırsağa akmaması halinde, karaciğer hastalıklarında, karaciğerin şişmesiyle safra kanallarını tıkaması durumunda, safra boyalarını yapan kırmızı kan hücrelerinin aşırı tahribi neticesinde ve bunlara sebep olan çeşitli hastalıklarda sarılık meydana gelir.
En çok rastlandığı hastalık "Hepatit" denilen karaciğer iltihaplarıdır. Safra taşları, karaciğer kanserleri de safra yollarını tıkayarak sarılığa sebep olurlar. Uzun süren sarılıklar, safra boyaları deriyi tahriş ettiğinden, kaşıntılara sebep olur. Sarılığın en erken belirtisi idrarda görülür. İdrar koyu kırmızı çay renginde olur.
Sarılıklı hastaların mutlaka yatak istirahati yapmaları ve karaciğeri yorucu hareketlerden kaçınmaları lâzımdır. Hekim tarafından sarılık sebebi teşhis edildikten sonra, teşhise göre tedavi yapılır. Yağlı, baharatlı, biberli yemeklerden kaçınmaları, karbonhidrat ağırlıklı beslenmeleri faydalıdır. Bu hastalarda "K" vitamini eksikliklerine ve dolayısıyla kanamalara çok rastlandığından, enjeksiyon şeklinde K vitamini yapılmalıdır.
